Trà Shan Tuyết – loại trà cổ thụ mọc ở độ cao từ 1.200m trở lên tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Hà Giang, Yên Bái, Lào Cai – không chỉ là niềm tự hào văn hóa mà còn được săn đón nhờ hương vị hoang dã, thanh mát, và đặc biệt là lợi ích sức khỏe. Tuy nhiên, một vấn đề mà không ít người quan tâm: “Uống trà Shan Tuyết có mất ngủ không?”. Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần phân tích đa chiều – từ thành phần hóa học, đến phản ứng sinh học cá nhân và thói quen sử dụng. Cùng Haba Tea tìm hiểu chi tiết trong các nội dung dưới đây.
Uống trà shan tuyết có mất ngủ không? Nguyên nhân từ caffeine
Caffeine – chất kích thích trung ương thần kinh – là yếu tố chính khiến nhiều người e ngại việc dùng trà vào buổi tối. Vì thế, câu hỏi “uống trà Shan Tuyết có mất ngủ không” thường được đặt ra khi người tiêu dùng quan tâm đến loại trà đặc sản này. Tuy nhiên, hàm lượng caffeine trong trà không đồng nhất, mà phụ thuộc vào giống cây, phương pháp thu hái, quy trình chế biến và cả điều kiện sinh trưởng.
Theo phân tích của Viện Khoa học Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc (NOMAFSI, 2021), hàm lượng caffeine trung bình trong trà Shan Tuyết khô dao động từ 2,1% đến 3,8%. Đây là mức thấp hơn so với trà đen (khoảng 4,1% đến 6,2%) và rất thấp so với cà phê arabica (từ 8% trở lên trong bột khô). Đặc biệt, các lô trà Shan Tuyết hái vào mùa đông hoặc từ cây lâu năm thường có tỷ lệ caffeine thấp hơn khoảng 10-15% so với trà xuân.
Đáng chú ý, trong một thử nghiệm năm 2022 của Đại học Dược Hà Nội trên 30 người dùng trà Shan Tuyết mỗi ngày (200ml/lần, hai lần/ngày), chỉ 4 người phản hồi có hiện tượng khó ngủ – chiếm tỷ lệ 13,3%. Cả 4 người này đều có tiền sử nhạy cảm với cà phê hoặc các chất kích thích nhẹ khác.
Kết luận từ các nghiên cứu trên cho thấy: caffeine trong trà Shan Tuyết là có, nhưng không cao đến mức gây mất ngủ đối với đại đa số người khỏe mạnh.
Có thể bạn quan tâm: Hồng Trà Shan Tuyết – Trà Thượng Hạng Việt Nam
Phản ứng sinh học cá nhân: Vì sao người này mất ngủ, người kia ngủ ngon?
Một điểm ít được nhắc tới nhưng cực kỳ quan trọng khi bàn đến vấn đề uống trà Shan Tuyết có mất ngủ không là: phản ứng với caffeine mang tính cá nhân hóa rất cao – nghĩa là mỗi người có ngưỡng chịu đựng caffeine khác nhau. Điều này phần lớn do gen CYP1A2 – loại gen mã hóa enzym gan có khả năng chuyển hóa caffeine. Những người có biến thể gen “chuyển hóa chậm” sẽ bị giữ caffeine trong máu lâu hơn, dẫn đến kích thích kéo dài và gây khó ngủ. Trong khi đó, người có “gen chuyển hóa nhanh” thì caffeine sẽ bị loại nhanh chóng, thậm chí sau vài giờ đã không còn tác dụng.
Một nghiên cứu do Trung tâm Genomics TP.HCM thực hiện năm 2023 trên 120 tình nguyện viên Việt Nam cho thấy: khoảng 32% dân số có kiểu gen chuyển hóa chậm caffeine, đồng nghĩa có nguy cơ cao hơn về việc mất ngủ nếu uống trà vào chiều tối.
Ngoài gen, còn có các yếu tố như:
- Tuổi tác: Người lớn tuổi có xu hướng nhạy cảm hơn với caffeine vì tốc độ trao đổi chất giảm.
- Thói quen tiêu thụ caffeine hằng ngày: Người thường xuyên uống trà/cà phê sẽ có “ngưỡng dung nạp” cao hơn người ít dùng.
- Tình trạng sức khỏe tổng thể: Người bị lo âu, rối loạn nhịp tim hoặc mất ngủ mạn tính sẽ dễ bị tác động mạnh hơn.
Điều này lý giải vì sao cùng một loại trà Shan Tuyết, có người uống xong vẫn ngủ ngon, trong khi người khác lại thao thức cả đêm.
Cách sử dụng trà Shan Tuyết để tận hưởng mà không mất ngủ
Dù không chứa quá nhiều caffeine, việc dùng trà Shan Tuyết vẫn cần lưu ý nếu bạn có hệ thần kinh nhạy cảm hoặc đang cần giữ giấc ngủ ổn định. Dưới đây là một số khuyến nghị khoa học và thực tiễn:
- Thời điểm uống trà lý tưởng: Trước 3 giờ chiều nếu bạn nhạy cảm với caffeine. Đối với người bình thường, tránh uống sau 6 giờ tối.
- Lượng trà mỗi ngày: Không nên vượt quá 2-3 tách (mỗi tách 200-250ml) mỗi ngày. Dùng liều cao có thể gây kích thích thần kinh nhẹ.
- Cách pha giảm caffeine: Trà Shan Tuyết có thể “rửa” qua nước đầu (tráng trà) để loại bỏ bớt khoảng 20-25% lượng caffeine, rồi mới pha lần hai để uống.
- Dùng kèm thực phẩm: Không nên uống trà khi bụng rỗng hoặc sát giờ ăn tối. Trà nên uống sau bữa ăn khoảng 30 phút để tránh kích thích dạ dày và thần kinh trung ương quá mạnh.
- Trà Shan Tuyết lên men nhẹ (trà vàng): Loại này có lượng caffeine tự nhiên thấp hơn trà xanh Shan Tuyết từ 10-20%, thích hợp cho người cao tuổi hoặc người dễ mất ngủ.
Trà Shan Tuyết, với hàm lượng caffeine vừa phải và đặc tính thanh dịu từ những cây chè cổ thụ vùng cao, không gây mất ngủ cho phần lớn người dùng nếu được sử dụng hợp lý. Vì vậy, nếu bạn còn băn khoăn uống trà Shan Tuyết có mất ngủ không, câu trả lời phụ thuộc phần lớn vào cách bạn sử dụng và khả năng phản ứng của cơ thể với caffeine. Do phản ứng với caffeine mang tính cá nhân hóa cao, bạn nên chú ý đến thời điểm uống, liều lượng và cảm nhận cơ thể để điều chỉnh phù hợp. Nếu bạn đang tìm một loại trà Shan Tuyết chất lượng, có nguồn gốc rõ ràng, được hái thủ công và chế biến theo phương pháp truyền thống, hãy liên hệ đội ngũ Haba Tea để được tư vấn kỹ hơn về từng dòng trà phù hợp với nhu cầu sử dụng – từ trà nhẹ ban ngày đến loại trà ít caffeine dùng được buổi tối. Việc chọn đúng loại trà sẽ giúp bạn tận hưởng trọn vẹn hương vị núi rừng mà vẫn đảm bảo một giấc ngủ sâu và chất lượng.
Xem thêm bài viết khác từ Haba Tea:
- Uống trà shan tuyết có làm vàng răng không? Sự thật và cách phòng tránh
- Uống trà shan tuyết có giảm mỡ bụng không? Sự thật và cách dùng hiệu quả
- Uống Trà Shan Tuyết Có Giảm Huyết Áp Không? Sự Thật Bạn Cần Biết
